Sosyal Fobi Nedir? Başa çıkma yolları nelerdir?

Öğrenilmiş çaresizlik, bir kişi sürekli başarısızlık veya kontrolsüzlük yaşadığında, daha sonra başarılı olabileceği bir durumda bile çaresiz hissetmesine neden olan bir durumdur. Öğrenilmiş çaresizlik kavramı ilk kez Seligman ye arkadaşları tarafından kullanılmıştır (Seligman ve Maier, 1967).

Akış, kişinin becerilerine uygun, keyifli ve zorlayıcı bir göreve tamamen odaklandığı, zamanın nasıl geçtiğini fark etmediği bir durumdur. Bu, genellikle kendini geliştirmek için önemli bir deneyimdir.

Halk arasında cahil cesareti olarak da bilinen Dunning-Kruger etkisi, düşük bilgi veya yetenek seviyesine sahip bireylerin, bu eksikliklerinin farkında olmamalarına bağlı olarak, kendilerini daha yetenekli veya bilgili zannetmelerini ifade eder. Bu etki, ilk olarak 1999 yılında Cornell Üniversitesi araştırmacıları David Dunning ve Justin Kruger tarafından ortaya konuldu.

Bilişsel uyumsuzluk, kişinin inançları veya tutumları ile çelişen bir bilgi veya deneyim yaşaması durumunda ortaya çıkan rahatsızlık hissidir. Festinger kişinin o dönemdeki psikolojik rahatsızlığının sebebinin de, bu uyumsuzluk olduğunu savunmuştur.

Duygusal zeka (emotional intelligence), bireyin kendi duygularını ve başkalarının duygularını anlama, ifade etme, düzenleme ve kullanma yeteneğini ifade eder. Bu kavram, Daniel Goleman’ın 1995 yılında yayımladığı “Emotional Intelligence” adlı kitabıyla popüler hale gelmiştir. Duygusal zeka, genellikle dört temel bileşene sahiptir:

1. Kendi Duygularını Tanıma: Kişinin kendi duygularının farkında olma ve bu duyguları anlamlandırma yeteneğidir. Bu, kişinin duygusal durumunu bilmesi ve bu durumun davranışlarını nasıl etkilediğini anlamasını içerir.
2. Duyguları Düzenleme: Kişinin, kendi duygularını kontrol etme ve olumsuz duygularla başa çıkma yeteneğidir. Bu, stresli durumlarla başa çıkma veya olumsuz duyguların davranışlarını etkilemesini engelleme becerisini içerir.
3. Motivasyon: Kişinin, hedeflerine ulaşmak için pozitif bir şekilde motive olma ve bu motivasyonu sürdürebilme yeteneğidir. Bu, içsel motivasyon, azim ve hedef odaklılık gibi nitelikleri kapsar.
4. Empati ve Sosyal Beceri: Kişinin, başkalarının duygularını anlama ve onlara duyarlı olma yeteneğidir. Ayrıca, bu, sağlıklı ilişkiler kurma ve sosyal etkileşimlerde başarılı olma becerisini içerir.

Duygusal zeka, hem bireysel hem de profesyonel yaşamda başarılı olmak için önemli bir yetenek olarak görülmektedir.

Özetle:

• Duygusal zeka, bir kişinin kendi duygularını ve başkalarının duygularını anlama, düzenleme ve kullanma yeteneğidir.
• Bu kavram, kendi duygularını tanıma, duyguları düzenleme, motivasyon, empati ve sosyal beceri gibi bileşenleri kapsar.

Duygusal farkındalığını arttırmana yardımcı olmamızı ister misin? Bununla ilgili yazımızı okkumanı çok tavsiye ederim. Linkini buraya bırakıyorum.

Psikoanalitik psikoloji, Sigmund Freud tarafından geliştirilmiş ve bilinçdışı süreçlerin insan davranışını nasıl etkilediğini inceler. İçsel dürtüler, arzular ve bilinçaltı konularına odaklanır.

Bu arada… Diğer yazılarımıza göz attın mı?

Eğer henüz okumadıysan İçsel Pusula Çalışması yazımızı çok tavsiye ederim. Linkini buraya bırakıyorum.

Problem çözme becerilerini geliştirmek, stresle başa çıkmada etkili bir yaklaşımdır. Bu, sorunların üstesinden gelmek için etkili stratejiler geliştirerek stresi azaltmayı sağlar.

Sosyal kaytarma, bireylerin bir grup içinde olduklarında, bireysel sorumluluklarının azaldığını ve bu nedenle çaba göstermediklerini ifade eder. Bu durum, grup performansını olumsuz etkileyebilir.

İşbirlikçi öğrenme, öğrencilerin birlikte çalışarak, birbirlerinden ve grup etkileşimlerinden öğrenmelerini ifade eder. Bu, grup çalışmasının ve sosyal etkileşimin öğrenmeyi artırdığı bir süreçtir.

Bu kavram, eğitim psikoloğu David W. Johnson ve kardeşi Roger T. Johnson tarafından geliştirilen “İşbirlikçi Öğrenme Teorisi” ile popülerleşmiştir. Johnson ve Johnson, işbirlikçi öğrenmenin, öğrenci başarısını, ilişkileri ve psikolojik sağlığı geliştirdiğini savunmuşlardır.

“Kendini sabote etme” (self-handicapping), bir kişinin başarıya ulaşma şansını kasıtlı olarak azaltarak, başarısızlık durumunda bir mazeret yaratmak için uyguladığı bir davranış türüdür. Bu, bir kişinin kendisine kasıtlı olarak engeller yaratması veya kendi performansını engelleyecek durumlar oluşturması anlamına gelir.

Hayallerine ulaşma konusunda sana daha fazla yardımcı olmamızı ister misin?

İşte sana hayallerine ulaşmana yardım edecek rehber bir yazı: Hedef Belirleme Çalışması

Sigmund Freud’un psikoseksüel gelişim teorisine göre “Oedipus Kompleksi,” bir çocuğun karşı cinsten ebeveyne karşı yoğun bir duygusal bağ ve çekim hissetmesi, aynı cinsten ebeveyni ise bir rakip olarak görmesi durumunu ifade eder. Bu kompleks, Freud’un teorisinde, çocukluk döneminin belirli bir aşamasında ortaya çıkar ve çözülmesi, çocuğun sağlıklı psikoseksüel gelişimi için kritik öneme sahiptir.

Oedipus Kompleksi, Yunan mitolojisindeki Kral Oedipus’un hikayesinden esinlenmiştir. Kral Oedipus, bilmeden babasını öldürmüş ve annesiyle evlenmiştir. Freud, bu hikayeyi çocukların psikoseksüel gelişim sürecini açıklamak için kullanmıştır.

Oedipus Kompleksi:

• Erkek Çocuklar: Erkek çocuk, annesine karşı cinsel bir çekim ve yoğun sevgi hissederken, babasını bir rakip olarak görür ve ona karşı kıskançlık ve düşmanlık besler.
• Kız Çocuklar: Freud’un “Electra Kompleksi” olarak adlandırdığı benzer bir süreçte, kız çocuk, babasına karşı cinsel bir çekim ve yoğun sevgi hissederken, annesini bir rakip olarak görür.

Oedipus Kompleksi, Freud’un psikoseksüel gelişim teorisinde fallik dönem olarak adlandırılan aşamada ortaya çıkar. Bu dönem, yaklaşık olarak 3-6 yaş aralığını kapsar.

Fallik Dönem

• Yaş Aralığı: 3-6 yaş
• Odak Noktası: Çocuklar bu dönemde cinsel organlarına ilgi göstermeye başlarlar ve bu organları keşfetmekten hoşlanırlar.
• Psikoseksüel Gelişim: Çocuk, karşı cinsten ebeveyne yoğun bir ilgi ve bağlılık geliştirir. Erkek çocuk, annesine karşı çekim hisseder ve babasını rakip olarak görür. Kız çocuk ise babasına karşı çekim hisseder ve annesini rakip olarak görür.

Oedipus Kompleksinin Çözülmesi

Freud’a göre, Oedipus Kompleksi’nin çözülmesi, çocuğun sağlıklı bir psikoseksüel gelişim yaşaması için kritiktir. Kompleksin çözülmesi genellikle aşağıdaki şekillerde gerçekleşir:

• Tanımlama (Identification): Çocuk, aynı cinsten ebeveyni ile özdeşim kurarak, onun değerlerini ve davranışlarını benimser. Erkek çocuk, babasına benzeyerek onunla rekabet etmek yerine onun gibi olmayı öğrenir. Kız çocuk ise annesiyle benzer bir özdeşim sürecinden geçer.
• Bilinçaltı Bastırma: Çocuk, karşı cinsten ebeveyne duyduğu cinsel çekimi bilinçaltına bastırır ve bu duygular zamanla azalır.

Oedipus Kompleksi’nin başarılı bir şekilde çözülmesi, çocuğun cinsiyet kimliğini ve rollerini sağlıklı bir şekilde benimsemesine katkıda bulunur.

Oedipus Kompleksi ve Freud’un Psikoseksüel Gelişim Teorisi

Freud’un psikoseksüel gelişim teorisi, beş ana aşamadan oluşur:

1. Oral Dönem (0-1 yaş): Bebekler, ağız yoluyla doyum ararlar.
2. Anal Dönem (1-3 yaş): Çocuklar, anüs yoluyla kontrol ve zevk ararlar.
3. Fallik Dönem (3-6 yaş): Çocuklar, cinsel organlarına ilgi duyarlar ve Oedipus Kompleksi bu dönemde ortaya çıkar.
4. Latent Dönem (6-12 yaş): Cinsel dürtüler bastırılır ve sosyal beceriler gelişir.
5. Genital Dönem (12 yaş ve sonrası): Cinsel dürtüler yeniden ortaya çıkar ve olgun cinsel ilişkiler geliştirilir.

Freud’un teorisi, geniş çapta tartışılmış ve eleştirilmiş olsa da, psikodinamik psikoloji ve psikoterapide önemli bir rol oynamıştır. Oedipus Kompleksi, özellikle erken çocukluk dönemindeki duygusal ve

psikoseksüel gelişimi anlamada önemli bir kavram olarak kabul edilir. Freud’un Oedipus Kompleksi teorisi, çocukların aile içindeki rollerini ve ilişkilerini nasıl şekillendirdiklerini açıklamak için kullanılmıştır.

Oedipus Kompleksi ve Psikolojik Etkileri

Oedipus Kompleksi’nin doğru bir şekilde çözülmemesi, bireyin yetişkinlikte çeşitli psikolojik sorunlar yaşamasına yol açabilir. Örneğin, çözülmemiş bir Oedipus Kompleksi, kişinin yetişkinlikte karşı cinsle sağlıklı ilişkiler kurmasını zorlaştırabilir veya aşırı bağımlılık ya da düşmanlık gibi duygusal sorunlara neden olabilir.

Eleştiriler ve Alternatif Görüşler

Freud’un teorisi geniş çapta kabul görmüş olmasına rağmen, birçok eleştiriye de maruz kalmıştır. Özellikle modern psikologlar, Freud’un teorilerinin cinsellik ve cinsel gelişim üzerinde aşırı derecede durduğunu ve bilimsel kanıtlardan yoksun olduğunu belirtmişlerdir. Bazı alternatif teoriler ve psikologlar, çocuk gelişiminde daha fazla sosyal, bilişsel ve çevresel faktörlere odaklanmıştır.

Erik Erikson ve Psikososyal Gelişim

Freud’un teorisine alternatif olarak, Erik Erikson’un psikososyal gelişim kuramı da çocuk gelişimi üzerine önemli katkılarda bulunmuştur. Erikson, bireylerin yaşamları boyunca belirli psikososyal krizler yaşadığını ve bu krizlerin çözülmesinin bireyin sağlıklı gelişimi için kritik olduğunu savunmuştur. Erikson’un teorisi, Freud’un teorisine kıyasla daha geniş bir perspektif sunar ve cinsellik dışındaki faktörlere de odaklanır.

Sonuç

Oedipus Kompleksi, Freud’un psikoseksüel gelişim teorisinin merkezinde yer alır ve çocukların erken dönem duygusal ve cinsel gelişimlerini anlamada önemli bir kavramdır. Bu kompleksin başarılı bir şekilde çözülmesi, bireyin sağlıklı bir cinsel kimlik ve ilişki dinamikleri geliştirmesi için gereklidir. Freud’un teorisi, modern psikolojide geniş çapta tartışılmış ve eleştirilmiş olsa da, psikodinamik psikolojinin temel taşlarından biri olarak kalmaya devam etmektedir.

Grup düşüncesi, bir grubun üyelerinin uyum sağlamak için gerçekçi olmayan, riskli veya mantıksız kararlar aldığı bir düşünce biçimidir. Bu, grubun içsel baskısı nedeniyle ortaya çıkar.

İşte sana bunun ne kadar büyük fiyaskolara neden olabileceğini gösteren tarihsel bir örnek;

Domuzlar Körfezi Çıkarması:

1961’de, ABD hükümeti Küba’da Fidel Castro’ya karşı başarısız bir askeri çıkarma girişiminde bulundu. Bu, Domuzlar Körfezi Çıkarması olarak bilinir. Plan, Castro rejimine karşı çıkan Kübalı mültecilerin ABD tarafından eğitilip donatılarak Küba’ya geri gönderilmesini içeriyordu. ABD’nin o dönemdeki başkanı John F. Kennedy ve danışmanları, bu planın başarılı olacağını düşündüler.

Ancak, planın birçok kusuru vardı. Kübalı mülteciler yeterince eğitimli değildi, Castro’nun ordusu beklenenden daha güçlüydü ve ABD’nin askeri desteği yetersizdi. Buna rağmen, Kennedy’nin danışmanları, başkanın planı desteklediğini gördüklerinde, olası eleştirilerini bastırdılar ve bir fikir birliğine varmaya çalıştılar. Bu, grup düşüncesinin tipik bir örneğiydi. Sonuç olarak, çıkarma girişimi fiyaskoyla sonuçlandı ve ABD’nin itibarı zedelendi.

Bu örnek, grup düşüncesinin ne kadar tehlikeli olabileceğini ve liderlerin ve grupların, alternatif görüşleri ve olası olumsuz sonuçları dikkate almadan hızlı bir fikir birliğine ulaşmaya çalıştıklarında, yanlış kararlara yol açabileceğini göstermektedir.

Gestalt psikolojisi, 20. yüzyılın başlarında Almanya’da gelişen ve algının nasıl çalıştığını anlamaya odaklanan bir psikoloji akımıdır. Gestalt psikolojisinin temel prensibi, “bütün, parçaların toplamından daha fazladır” (The whole is greater than the sum of its parts) ilkesidir. Bu prensip, algının bireysel unsurların birleşimi olarak değil, bu unsurların organize ve anlamlı bir bütün olarak algılandığını ifade eder. Gestalt psikolojisi, insanların algıları ve bilişlerinin, parçaların toplamından daha büyük bir bütün olarak anlaşılması gerektiğini savunur. “Gestalt” Almanca’da “bütün” veya “şekil” anlamına gelir.

Gestalt Psikolojisinin Temel Prensipleri

1. Figür-Zemin İlişkisi (Figure-Ground Relationship):
   • Algıda, bir nesne (figür) ve onu çevreleyen alan (zemin) arasında bir ayrım yapılır. İnsanlar, figürü zeminle kontrast oluşturarak algılarlar.
   • Örnek: Siyah bir noktayı beyaz bir kağıt üzerinde hemen fark ederiz.
2. Yakınlık (Proximity):
   • Birbirine yakın olan nesneler, bir grup veya bütün olarak algılanma eğilimindedir.
   • Örnek: Birbirine yakın duran noktalar, bir grup olarak algılanır.
3. Benzerlik (Similarity):
   • Birbirine benzeyen nesneler, bir grup veya bütün olarak algılanma eğilimindedir.
   • Örnek: Aynı renkteki veya şekillerdeki nesneler, bir arada algılanır.
4. Süreklilik (Continuity):
   • İnsanlar, kesintisiz ve düzgün çizgiler veya şekiller olarak devam eden nesneleri algılarlar.
   • Örnek: Kıvrımlı bir çizgi, düz bir çizgiden daha kolay takip edilir.
5. Kapanış (Closure):
   • İnsanlar, eksik parçaları doldurarak tam, eksiksiz şekiller algılarlar.
   • Örnek: Eksik çizgilerle oluşturulmuş bir üçgen, zihin tarafından tamamlanarak tam bir üçgen olarak algılanır.
6. Basitlik (Prägnanz):
   • Algı, en basit, en düzenli ve en simetrik şekilde gerçekleşir. İnsan beyni, karmaşık şekilleri bile mümkün olan en basit formda algılama eğilimindedir.
   • Örnek: Karmaşık bir desenin içinde, temel geometrik şekilleri görmek.

Gestalt Psikolojisinin Uygulamaları

Gestalt psikolojisi, algı psikolojisi, öğrenme, problem çözme ve çeşitli terapötik yaklaşımlarda kullanılmıştır. Örneğin, gestalt terapisi, bireyin kendini ve çevresini bütünsel bir şekilde anlamasına yardımcı olmayı amaçlar.

Gestalt psikolojisi, insan algısının nasıl çalıştığını anlamamıza önemli katkılarda bulunmuştur. Bu akım, bireylerin dünyayı nasıl organize ettiklerini ve deneyimlediklerini anlamada kilit bir rol oynamaktadır.

Otokontrol, bir kişinin dürtülerini, duygularını ve davranışlarını yönetme yeteneğidir. Bu, bireyin hedeflerine ulaşmasına ve sosyal olarak kabul edilebilir bir şekilde hareket etmesine yardımcı olur.

Otokontrol yeteneğini arttırmak ister misin? İşte sana kişisel gelişim kitapları öneren bir sayfa; buradan ulaşabilirsin.

Yanlı doğrulama, bir kişinin kendi inançlarına uygun bilgileri arama ve aykırı bilgileri göz ardı etme eğilimidir. Bu, kişinin düşünce ve algılarını yanlı hale getirir.

Bu arada, Kendini Gerçekleştiren Kehanet yazımızı okudun mu? Eğer okumadıysan çok tavsiye ederim. 🙏🏻

“Bilişsel Uyumsuzluk” (Cognitive Dissonance) teorisi, sosyal psikolog Leon Festinger tarafından 1957 yılında geliştirilmiştir. Bu teori, bireylerin tutumları, inançları ve davranışları arasında uyumsuzluk olduğunda yaşadıkları psikolojik rahatsızlığı açıklamaya çalışır.

Bilişsel Uyumsuzluk Teorisi Nedir?

Bilişsel uyumsuzluk, bir bireyin iki veya daha fazla çelişkili düşünce, inanç veya tutuma sahip olduğunda ortaya çıkan rahatsızlık veya stres durumudur. Bu rahatsızlık, kişinin bu uyumsuzluğu azaltmak için düşüncelerini, inançlarını veya davranışlarını değiştirmesine yol açabilir.

Temel İlkeler ve Örnekler

1. Uyumsuzluk ve Rahatsızlık:
   • Uyumsuzluk, kişinin sahip olduğu bilgilerin birbirine uymadığı durumlarda ortaya çıkar. Bu uyumsuzluk, rahatsızlık ve stres yaratır.
   • Örnek: Bir kişinin sigara içmenin sağlığa zararlı olduğunu bilmesi (inanç) ama yine de sigara içmeye devam etmesi (davranış).
2. Uyumsuzluğu Azaltma Stratejileri:
   • Bilişsel uyumsuzluğu azaltmak için insanlar çeşitli stratejiler kullanırlar:
     • Davranış Değişikliği: Uyumsuzluğa neden olan davranışı değiştirmek.
       • Örnek: Sigara içen kişi, sigarayı bırakmaya karar verir.
     • Bilişsel Değişiklik: İnançları veya düşünceleri değiştirmek.
       • Örnek: Sigara içen kişi, “Ara sıra içmek o kadar da zararlı değildir” şeklinde bir inanç geliştirir.
     • Yeni Bilişler Ekleme: Uyumsuzluğu azaltacak yeni düşünceler veya bilgiler eklemek.
       • Örnek: Sigara içen kişi, stresin sağlığa daha zararlı olduğunu ve sigara içmenin stresini azalttığını düşünerek uyumsuzluğu azaltır.
3. Öz-Rasyonalizasyon:
   • Bireyler, uyumsuzluk durumlarında kendi davranışlarını haklı çıkarmak için rasyonalizasyon yaparlar.
   • Örnek: “Hayatta bir kere yaşıyoruz, biraz keyif almak lazım” gibi düşünceler geliştirerek sigara içmeyi sürdürmek.

Festinger’in Ünlü Çalışmaları

Leon Festinger, bilişsel uyumsuzluk teorisini çeşitli deneylerle test etmiştir. En ünlü çalışmalardan biri, 1959 yılında Carlsmith ile birlikte yaptığı “zor görev” deneyidir:

1. Deney Tasarımı:
   • Katılımcılar, sıkıcı ve tekrarlayıcı bir görev yaparlar.
   • Görevin ardından, bazı katılımcılara bu görevin eğlenceli olduğunu söylemeleri için para ödenir (ya düşük bir miktar ya da yüksek bir miktar).
2. Sonuçlar:
   • Görevin eğlenceli olduğunu söylemeleri için düşük miktarda para alan katılımcılar, görevi gerçekten eğlenceli bulduklarını ifade etmişlerdir.
   • Yüksek miktarda para alan katılımcılar ise, paranın etkisiyle söylediklerini düşündükleri için görevi eğlenceli bulmamışlardır.
3. Açıklama:
   • Düşük miktarda para alan katılımcılar, para için yalan söyledikleri düşüncesiyle uyumsuzluk yaşamışlardır. Bu uyumsuzluğu azaltmak için gerçekten görevi eğlenceli bulduklarını düşünerek bilişsel uyumsuzluğu azaltmışlardır.
   • Yüksek miktarda para alan katılımcılar ise, paranın yeterli bir motivasyon olduğunu düşünmüşler ve uyumsuzluk yaşamamışlardır.

Bilişsel Uyumsuzluğun Önemi

Bilişsel uyumsuzluk teorisi, insanların tutumlarını ve davranışlarını nasıl uyumlu hale getirdiklerini anlamada önemli bir çerçeve sunar. Bu teori, psikoloji, sosyal psikoloji ve hatta pazarlama gibi alanlarda geniş çapta uygulanmış ve insanların karar verme süreçlerini ve davranışlarını anlamada kritik bir rol oynamıştır.