Psikoloji Bilgini Test Et – Psikoloji Bilgi Testi

Bystander Etkisi (seyirci etkisi), bir olay veya acil durum sırasında, etrafta daha fazla insan bulunduğunda, bireylerin yardım etme olasılığının azalması durumunu ifade eder. Bu fenomen, sosyal psikoloji alanında önemli bir konu olup, bireylerin grup dinamikleri içinde nasıl davrandıklarını anlamamıza yardımcı olur.

Bystander Etkisi Nedir?

Bystander etkisi, insanların bir acil durum karşısında harekete geçme olasılıklarının, olay yerinde daha fazla insan olduğunda azalması anlamına gelir. Bu durum, çeşitli psikolojik ve sosyal faktörlerden kaynaklanır:

1. Sorumluluğun Dağılması (Diffusion of Responsibility): Bir acil durum sırasında birçok kişi varsa, bireyler sorumluluğun diğerlerine dağıldığını düşünür ve bu nedenle yardım etme ihtiyacını hissetmezler.
2. Sosyal Etki (Social Influence): İnsanlar, başkalarının tepkilerini gözlemleyerek kendi davranışlarını şekillendirirler. Eğer başkaları yardım etmiyorsa, birey de durumu acil veya ciddi olarak değerlendirmeyebilir.
3. Değerlendirme Kaygısı (Evaluation Apprehension): Bireyler, diğer insanların kendilerini nasıl değerlendireceği konusunda endişe duyarlar ve bu nedenle yanlış bir şey yapmaktan korkarak yardım etmekten kaçınabilirler.

Kitty Genovese Cinayeti ve Bystander Etkisi

Bystander etkisi, 1964 yılında New York'ta meydana gelen Kitty Genovese cinayeti ile geniş çapta tanınmıştır.

Olayın Detayları:

• Tarih: 13 Mart 1964
• Yer: Kew Gardens, Queens, New York
• Kurban: Kitty Genovese, 28 yaşında bir kadın
• Olay: Kitty Genovese, gece geç saatlerde evine dönerken Winston Moseley adlı bir adam tarafından saldırıya uğradı ve defalarca bıçaklandı. Saldırı yaklaşık 30 dakika sürdü ve Genovese, yaralanmalar sonucu hayatını kaybetti.

Medya ve Tanıklıklar:

• Cinayetin ardından, New York Times gazetesi, olay sırasında 38 kişinin saldırıya tanık olduğunu ancak hiç kimsenin yardım etmek için müdahale etmediğini veya polisi aramadığını bildirdi. Bu rapor, geniş çapta tartışmalara ve eleştirilere yol açtı ve halkın ilgisini çekti.

Araştırmalar ve Sonuçlar

Kitty Genovese cinayeti, sosyal psikologlar John Darley ve Bibb Latané tarafından incelenmiş ve bystander etkisini araştırmak için bir dizi deneyin yapılmasına ilham vermiştir.

Darley ve Latané'nin Deneyleri:

• Deney Tasarımı: Katılımcılar, bir laboratuvar ortamında bir acil duruma tanık olduklarında nasıl tepki verdiklerini inceleyen deneyler yapıldı. Katılımcılar, yalnız olduklarında veya başka kişilerle birlikte olduklarında (gerçekte diğer kişiler de deneyin bir parçasıydı) acil durumlara nasıl tepki verdikleri gözlemlendi.
• Sonuçlar: Araştırmalar, bir acil duruma tanık olan kişi sayısı arttıkça, bireylerin yardım etme olasılığının azaldığını gösterdi. Yani, daha fazla insanın bulunduğu durumlarda sorumluluk hissi dağılır ve bireylerin müdahale etme olasılığı düşer.

Bystander Etkisinin Önlenmesi

Bystander etkisini azaltmak veya önlemek için çeşitli stratejiler önerilmiştir:

1. Eğitim ve Farkındalık: İnsanlara bystander etkisi hakkında bilgi vermek ve bu tür durumlarla karşılaştıklarında nasıl tepki vereceklerini öğretmek.
2. Doğrudan Yönlendirme: Bir acil durumda, spesifik bir kişiyi yardım etmeye veya polisi aramaya yönlendirmek, sorumluluğun belirginleşmesine yardımcı olabilir.
3. Küçük Gruplar: Küçük gruplar içinde yardım etme olasılığı daha yüksektir. Daha az insanın bulunduğu durumlarda, bireyler sorumluluk hissi duyarlar ve müdahale etmeye daha yatkın olurlar.

Kitty Genovese cinayeti, bystander etkisi fenomeninin anlaşılmasında ve sosyal psikoloji literatürüne önemli katkılar sağlamış, bireylerin sosyal sorumlulukları ve grup dinamikleri konusundaki anlayışımızı derinleştirmiştir.

Süperstitious beliefs, yani batıl inançlar, objektif kanıtlara dayanmaz ve genellikle mantık dışıdır. Bunlar, belirli olayların veya nesnelerin uğurlu ya da uğursuz olduğuna inanmayı içerir.

Proaktif müdahale, eski bilgilerin yeni bilgileri hatırlamamızı zorlaştırdığı bir bellek olgusudur. Bu, özellikle benzer bilgilerle ilgili olduğunda ortaya çıkar.

Bağlanma stilleri, bağlanma teorisi kapsamında incelenen ve bireylerin çocuklukta geliştirdiği bağlanma kalıplarını ifade eder. Bu stiller, bireyin gelecekteki ilişkilerinin kalitesini etkiler. Bağlanma kuramı, 1960'lı ve 1970'li yıllarda, İngiliz psikolog John Bowlby ve Amerikalı-Kanadalı psikolog Mary Ainsworth tarafından geliştirilmiştir.

Güvenli bağlanma, çocukların güven ve bağımsızlık duyguları geliştirmesini sağlar. Bu, sağlıklı sosyal ve duygusal gelişimin temelini oluşturur.

Duygusal zeka (emotional intelligence), bireyin kendi duygularını ve başkalarının duygularını anlama, ifade etme, düzenleme ve kullanma yeteneğini ifade eder. Bu kavram, Daniel Goleman’ın 1995 yılında yayımladığı "Emotional Intelligence" adlı kitabıyla popüler hale gelmiştir. Duygusal zeka, genellikle dört temel bileşene sahiptir:

1. Kendi Duygularını Tanıma: Kişinin kendi duygularının farkında olma ve bu duyguları anlamlandırma yeteneğidir. Bu, kişinin duygusal durumunu bilmesi ve bu durumun davranışlarını nasıl etkilediğini anlamasını içerir.
2. Duyguları Düzenleme: Kişinin, kendi duygularını kontrol etme ve olumsuz duygularla başa çıkma yeteneğidir. Bu, stresli durumlarla başa çıkma veya olumsuz duyguların davranışlarını etkilemesini engelleme becerisini içerir.
3. Motivasyon: Kişinin, hedeflerine ulaşmak için pozitif bir şekilde motive olma ve bu motivasyonu sürdürebilme yeteneğidir. Bu, içsel motivasyon, azim ve hedef odaklılık gibi nitelikleri kapsar.
4. Empati ve Sosyal Beceri: Kişinin, başkalarının duygularını anlama ve onlara duyarlı olma yeteneğidir. Ayrıca, bu, sağlıklı ilişkiler kurma ve sosyal etkileşimlerde başarılı olma becerisini içerir.

Duygusal zeka, hem bireysel hem de profesyonel yaşamda başarılı olmak için önemli bir yetenek olarak görülmektedir.

Özetle:

• Duygusal zeka, bir kişinin kendi duygularını ve başkalarının duygularını anlama, düzenleme ve kullanma yeteneğidir.
• Bu kavram, kendi duygularını tanıma, duyguları düzenleme, motivasyon, empati ve sosyal beceri gibi bileşenleri kapsar.

Duygusal farkındalığını arttırmana yardımcı olmamızı ister misin? Bununla ilgili yazımızı okkumanı çok tavsiye ederim. Linkini buraya bırakıyorum.

Yüz ifadesi, beden dili ve diğer sözsüz iletişim türleri, insanların duygularını, düşüncelerini ve niyetlerini iletmek için kullanılır.

"Kendini gerçekleştirme", Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisinin en üst düzeyindeki ihtiyaçtır ve bireyin potansiyelini tam olarak kullanma arzusu anlamına gelir.

İşbirlikçi öğrenme, öğrencilerin birlikte çalışarak, birbirlerinden ve grup etkileşimlerinden öğrenmelerini ifade eder. Bu, grup çalışmasının ve sosyal etkileşimin öğrenmeyi artırdığı bir süreçtir.

Bu kavram, eğitim psikoloğu David W. Johnson ve kardeşi Roger T. Johnson tarafından geliştirilen "İşbirlikçi Öğrenme Teorisi" ile popülerleşmiştir. Johnson ve Johnson, işbirlikçi öğrenmenin, öğrenci başarısını, ilişkileri ve psikolojik sağlığı geliştirdiğini savunmuşlardır.

Pozitif pekiştirme, bir davranışın ardından olumlu bir uyarıcı vererek o davranışın tekrarlanma olasılığını artırma sürecidir. Bu, operant koşullanmanın bir türüdür.

Stanley Milgram'ın ünlü deneyi, itaat ve otoriteye boyun eğme konularını araştıran bir sosyal psikoloji deneyidir. Milgram, insanların otorite figürlerinin emirlerine karşı nasıl davrandıklarını ve bu emirlerin etik veya moral sınırlarını nasıl aştıklarını anlamak için bu deneyi tasarlamıştır.

Deneyin Ana Teması

Deneyin ana teması, bireylerin otoriteye ne ölçüde itaat edeceklerini ve bu itaatin ne kadar ileri gidebileceğini araştırmaktır. Milgram, insanların kendi ahlaki değerlerine ters düşse bile, otorite figürlerinin emirlerine ne kadar sadık kalacaklarını görmek istemiştir.

Deneyin Tasarımı ve Süreci

1. Katılımcılar: Deney için 40 erkek gönüllü (20-50 yaş arası) seçildi. Katılımcılara, deneyin hafıza ve öğrenme üzerine olduğu söylenmişti.
2. Roller: Deneyde iki ana rol vardı: "Öğretmen" ve "Öğrenci". Katılımcılar (öğretmenler), her seferinde sahte bir kura sonucu "öğretmen" olarak seçildiler. "Öğrenci" rolünü ise aslında bir aktör oynuyordu.
3. Deney Yeri: Katılımcılar ve öğrenci, farklı odalara yerleştirildi. Öğretmen, öğrenciye kelime çiftlerini öğretmekle görevlendirildi.
4. Elektrik Şoku: Öğrenci yanlış cevap verdiğinde, öğretmen ona artan voltajlarda elektrik şoku vermeliydi. Elektrik şoku makinesi 15 volttan 450 volta kadar yükselen 30 seviyede düzenlenmişti. Gerçekte elektrik şoku verilmediği halde, öğrenci şok aldığını taklit ederek acı çığlıkları atıyor ve bazen sessiz kalıyordu.
5. Deneyin İlerleyişi: Deneyin başında öğretmenlere küçük bir deneme şoku verildi (gerçek şok), böylece şokların acı verici olduğunu anlasınlar. Öğretmenler, öğrenci yanlış cevap verdikçe şokların seviyesini artırmak zorundaydı. Öğretmenler genellikle endişelense de, otorite figürü olan deneyci, onlara devam etmeleri için baskı yapıyordu.
6. İtaat: Deneyin kilit noktası, öğretmenlerin deneyciye (otorite figürü) itaat edip etmeyecekleriydi. Deneyci, öğretmenlere "Lütfen devam edin", "Deney için devam etmeniz gerekiyor", "Başka seçeneğiniz yok, devam etmelisiniz" gibi talimatlar veriyordu.

Deneyin Sonuçları

• İtaat Oranı: Deneye katılanların büyük bir çoğunluğu (yaklaşık %65'i), deneyci tarafından verilen talimatlara uyarak, en yüksek şok seviyesi olan 450 volta kadar gitmişlerdir. Katılımcılar, öğrencinin acı çektiğini bildikleri halde, otorite figürünün emirlerine uymaya devam etmişlerdir.
• Ahlaki Çatışma: Katılımcılar, görevleri sırasında büyük bir duygusal stres yaşamışlardır. Birçoğu terlemiş, titremiş ve bazıları ağlamıştır. Ancak, deneycinin otoritesi altında kalarak, görevlerini tamamlamaya çalışmışlardır.

Deneyin Etik Tartışmaları

Milgram'ın deneyi, etik açıdan büyük tartışmalara neden olmuştur. Katılımcıların büyük stres altına girmesi ve ahlaki açıdan zor durumda bırakılması, psikolojik zarar verme riski taşıdığı için eleştirilmiştir. Ancak, bu deneyin sonuçları, otoriteye itaat ve insan davranışının sınırları hakkında önemli bilgiler sağlamıştır.

Deneyin Etkisi

Milgram'ın çalışması, sosyal psikoloji alanında büyük yankı uyandırmış ve birçok benzer araştırmanın yapılmasına öncülük etmiştir. Otoriteye itaatin sınırlarını ve insan davranışının karmaşıklığını anlamamıza yardımcı olmuştur.

Bilişsel uyumsuzluk, kişinin inançları veya tutumları ile çelişen bir bilgi veya deneyim yaşaması durumunda ortaya çıkan rahatsızlık hissidir. Festinger kişinin o dönemdeki psikolojik rahatsızlığının sebebinin de, bu uyumsuzluk olduğunu savunmuştur.

Operant koşullanma, bir davranışın sonucunda alınan geri bildirimle (ödül veya ceza) o davranışın tekrarlanma olasılığının değiştiği bir öğrenme türüdür. Bir davranışı güçlendirmek veya azaltmak için "pekiştirme" veya "cezalandırma"ya odaklanır. Edimsel Koşullandırma B.F. Skinner tarafından geliştirilmiştir.

William James, işlevselcilik ekolünün kurucusudur. Bu ekol, zihinsel süreçlerin işlevlerini ve bu süreçlerin çevreye uyum sağlamadaki rolünü inceler. İşlevselcilik, zihinsel süreçlerin ve davranışların işlevlerini anlamaya odaklanır. Bu yaklaşıma göre, bir organizmanın çevresine uyum sağlamasına yardımcı olan zihinsel ve davranışsal süreçler evrimsel açıdan önemlidir.

İşlevselcilik ekolünün temel özellikleri şunlardır:

1. Zihinsel Süreçlerin İşlevi: İşlevselcilik, zihinsel süreçlerin ne işe yaradığını ve nasıl çalıştığını araştırır. Bu süreçlerin bireyin çevresine uyum sağlamasında nasıl bir rol oynadığını inceler.
2. Evrimsel Perspektif: İşlevselciler, Charles Darwin'in evrim teorisinden etkilenmişlerdir ve bu nedenle zihinsel süreçlerin evrimsel bir bakış açısıyla incelenmesi gerektiğini savunurlar. Davranışların ve zihinsel süreçlerin hayatta kalma ve üreme açısından nasıl avantajlar sağladığına odaklanırlar.
3. Pragmatizm: İşlevselcilik, pragmatik bir yaklaşıma sahiptir ve zihinsel süreçlerin ve davranışların pratik sonuçlarıyla ilgilenir. Bireyin çevresiyle nasıl etkileşimde bulunduğunu ve bu etkileşimlerin pratik faydalarını değerlendirir.
4. Bütüncül Bakış Açısı: İşlevselcilik, bireyin zihinsel ve davranışsal süreçlerini bütüncül bir şekilde ele alır. Bu yaklaşım, bireyin çevresiyle etkileşimlerini ve bu etkileşimlerin sonuçlarını anlamaya çalışır.

İşlevselciliğin önemli temsilcilerinden biri, William James'dir. James, psikolojinin amacının zihinsel süreçlerin işlevlerini anlamak olduğunu savunmuştur. İşlevselcilik, modern psikolojinin gelişiminde önemli bir rol oynamış ve birçok psikolojik teorinin temelini oluşturmuştur.

Bilişsel çarpıtma, bir kişinin gerçeklik algısını bozarak mantıksız ve olumsuz düşüncelere yol açan düşünce hatalarıdır. Bu çarpıtmalar, genellikle otomatik düşünceler olarak ortaya çıkar ve kişinin duygularını, davranışlarını ve ruh halini olumsuz yönde etkileyebilir. Bilişsel çarpıtmalar, psikolog Aaron T. Beck tarafından tanımlanmış ve bilişsel terapi alanında önemli bir rol oynamaktadır.

Bilişsel çarpıtmalar, çeşitli biçimlerde olabilir, örneğin:

1. Aşırı Genelleme: Bir olayın sonuçlarını, genelde olanların hepsine uygulamak. Örneğin, "Bir sınavdan kaldım, bu yüzden her zaman başarısız olacağım."
2. Kişiselleştirme: Olumsuz olayların sorumluluğunu gereksiz yere üstlenmek. Örneğin, "Arkadaşım bugün mutsuz, bu kesinlikle benim suçum."
3. Felaketleştirme: Bir durumu olduğundan çok daha kötü olarak görmek. Örneğin, "Eğer hata yaparsam, her şey mahvolur."
4. Olumluyu Azaltma: Olumlu deneyim veya başarıları değersizleştirme. Örneğin, "Evet, iyi bir not aldım, ama bu sadece şanstı."
5. Zihin Okuma: Başkalarının ne düşündüğünü bildiğini varsaymak. Örneğin, "O, benim aptal olduğumu düşünüyor."

Bilişsel çarpıtmalar, çoğu zaman depresyon, anksiyete ve düşük özgüven gibi duygusal sorunlara katkıda bulunabilir. Bilişsel terapi, bu çarpıtmaların farkına vararak, daha dengeli ve mantıklı düşünceleri teşvik etmeye çalışır.

Özetle:

• Bilişsel çarpıtma, mantıksız ve olumsuz düşüncelere yol açan düşünce hatalarıdır.
• Bu çarpıtmalar, depresyon ve anksiyete gibi sorunlara katkıda bulunabilir.

Bu arada... Otomatik Düşünceler'le ilgili yazımızı okudunuz mu? Okumadıysanız linkini buraya bırakıyorum...

Stres, eğer uygun şekilde yönetilirse, olumlu bir motivasyon kaynağı olabilir. Ancak uzun süreli veya aşırı stres, fiziksel ve mental sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.

Örtük hafıza, bilinçdışı ve otomatik olarak gerçekleşen hafıza işlemlerini ifade eder, örneğin bisiklet sürmek gibi.

Bilişsel çarpıtmalar, gerçeklikten sapma gösteren ve genellikle olumsuz düşünce kalıplarını ifade eder.