Bilinçaltı Nedir ve Bilinçaltı Temizliği Nasıl Yapılır?

Beklenti etkisi, bir kişinin beklentilerinin, olayların veya sonuçların gerçekleşme olasılığını etkilemesini ifade eder. Bu, kendini gerçekleştiren kehanetlerin bir türüdür.

Kendini Gerçekleştiren Kehanet yazımızı okumanı çok tavsiye ederim.

Fonksiyonel sabitlik, bir nesnenin sadece bilinen veya alışılmış işlevine odaklanarak, onu başka amaçlar için kullanmayı düşünememe eğilimidir. Bu, problem çözme becerilerini sınırlayabilir.

“Durumsal faktörler” (situational factors), bir kişinin davranışlarını veya kararlarını etkileyen, o anki çevresel veya durumsal koşulları ifade eder. Bu, kişinin o andaki sosyal çevresi, ortamın fiziksel özellikleri veya olayın bağlamı gibi, bireyin kontrolü dışındaki dış etkenleri kapsar.

Bu faktörler, bir kişinin eylemlerini etkileyebilen geçici ve değişken koşullardır. Durumsal faktörler, genellikle “içsel faktörler” (dispositional factors) olarak adlandırılan, bireyin kişisel özelliklerinden, tutumlarından veya mizaçtan farklı olarak değerlendirilir.

Özetle:

• Durumsal faktörler, bir kişinin davranışlarını veya kararlarını etkileyen çevresel veya durumsal koşullardır.
• Bunlar, bir kişinin kontrolü dışındaki dış etkenlerdir.

Bu arada… Hayallerine ulaşma konusunda sana daha fazla yardımcı olmamızı ister misin?

İşte sana hayallerine ulaşmana yardım edecek rehber bir yazı: Hedef Belirleme Çalışması

Atıf Teorisi, insanların kendi davranışlarını ve başkalarının davranışlarını nasıl açıkladıklarını inceleyen bir psikoloji teorisidir. Bu teori, insanların olayların ve davranışların nedenlerini belirleme sürecini anlamaya çalışır. Atıf Teorisi’nin temelini sosyal psikolog Fritz Heider atmıştır, ancak Harold Kelley ve Bernard Weiner gibi diğer araştırmacılar da bu alanda önemli katkılarda bulunmuştur.

Atıf Teorisi Nedir?

Atıf Teorisi, bireylerin olayların ve davranışların nedenlerini açıklamak için yaptıkları zihinsel süreçleri açıklar. Bu süreç, insanların dünyayı anlamlandırmalarına ve gelecekteki olaylar hakkında tahminlerde bulunmalarına yardımcı olur. Atıf teorisi, özellikle başarı ve başarısızlık, suçluluk ve sorumluluk gibi konularla ilgili değerlendirmelerde yaygın olarak kullanılır.

İçsel ve Dışsal Nedenler (Internal and External Attributions)

Atıf teorisinde, davranışların nedenlerini açıklamak için iki temel atıf türü kullanılır: içsel (internal) ve dışsal (external) atıflar.

1. İçsel Atıflar (Internal Attributions):
   • Tanım: İçsel atıflar, bir kişinin davranışlarını kendi içsel özelliklerine, yeteneklerine, duygularına, kişilik özelliklerine veya motivasyonlarına bağlar.
   • Örnek: Bir öğrenci sınavda yüksek not aldığında, bunu çalışkanlığına ve zekasına bağlarsa, içsel atıf yapmış olur. “Başarılı oldum çünkü çok çalıştım ve zekiyim.”
2. Dışsal Atıflar (External Attributions):
   • Tanım: Dışsal atıflar, bir kişinin davranışlarını dışsal faktörlere, çevresel koşullara, şansa veya diğer dış etkenlere bağlar.
   • Örnek: Aynı öğrenci sınavda yüksek not aldığında, bunu sınavın kolay olmasına veya öğretmenin iyi not vermesine bağlarsa, dışsal atıf yapmış olur. “Başarılı oldum çünkü sınav çok kolaydı.”

Atıf Teorisi ve Davranışın Anlamlandırılması

1. Temel Atıf Hatası (Fundamental Attribution Error):
   • İnsanlar, başkalarının davranışlarını değerlendirirken, içsel atıflar yapma eğilimindedirler ve dışsal faktörleri göz ardı ederler.
   • Örnek: Bir kişinin trafik kazası yapmasını dikkatsizliğine bağlamak (içsel atıf), kötü hava koşullarını göz ardı etmek (dışsal faktör).
2. Kendi Kendine Hizmet Eden Yanlılık (Self-Serving Bias):
   • Bireyler, kendi başarılarını içsel faktörlere (örneğin yetenek veya çaba) bağlama, başarısızlıklarını ise dışsal faktörlere (örneğin şanssızlık veya dış koşullar) bağlama eğilimindedirler.
   • Örnek: Bir iş projesinde başarılı olan bir kişi, başarısını kendi becerilerine bağlarken, başarısız olduğunda suçlu olarak ekip arkadaşlarını veya dış koşulları gösterebilir.
3. Kontrol Yanılsaması (Illusion of Control):
   • İnsanlar, kontrol edemedikleri olaylar üzerinde kontrol sahibi olduklarına inanabilirler. Bu, özellikle şans oyunları ve diğer rastgele olaylar için geçerlidir.
   • Örnek: Bir kişi, loto biletini kendi seçtiğinde kazanma şansının arttığını düşünebilir.

Atıf Teorisi Uygulamaları

Atıf teorisi, eğitim, iş hayatı, sağlık psikolojisi ve klinik psikoloji gibi birçok alanda uygulanır. Örneğin, öğretmenler öğrencilerin başarısızlıklarını içsel atıflara (örneğin yeterli çalışmamış olma) veya dışsal atıflara (örneğin zor sınav) bağlayarak değerlendirebilirler. Bu atıflar, öğrencilerin özgüvenini ve gelecekteki performanslarını etkileyebilir.

Sonuç

Atıf Teorisi, insanların davranışların ve olayların nedenlerini nasıl yorumladıklarını anlamada önemli bir çerçeve sunar. İçsel ve dışsal atıflar, bireylerin kendi davranışlarını ve başkalarının davranışlarını değerlendirme ve anlamlandırma biçimlerinde kritik bir rol oynar. Bu teorinin anlaşılması, sosyal ilişkilerin ve bireysel motivasyonların daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunur.

Albert Bandura, gözlemsel öğrenme veya model alma sürecini, çocukların şiddet içeren davranışları bir Bobo bebekten kopyaladığı deneyle göstermiştir. Bandura’ya göre gözlem yoluyla öğrenme, sadece bir kişinin diğer kişilerin davranışlarını basit olarak taklit etmesi değil, çevredeki olayları bilişsel olarak işlemesiyle kazanılan bilgidir. Bandura’ya göre gözlem yoluyla öğrenme ile taklit yoluyla öğrenme birbirlerinin yerine kullanılabilecek iki kavram değildir.

Gözleme dayalı öğrenme kuramı; Gözlemlenen davranışların kodlandıktan sonra birey tarafından davranışa dönüştürülmesidir. Kişi istenilen davranışı gördükten sonra kendisi yaparsa öğrenme olur. Davranışa dönüştürme sürecinde model, öğretmen ve diğer kişilerin geri bildirimde bulunması davranışın istenilen düzeye getirilmesinde önemlidir.

1961 yılında yapılan deneyde, çocuklar bir yetişkinin Bobo adında bir şişme oyuncağa şiddet uyguladığını izlediler. Ardından, aynı çocuklar Bobo ile yalnız bırakıldıklarında, yetişkinin davranışını taklit ederek oyuncağa vurma ve itme gibi agresif hareketlerde bulunmuşlardır.

Operant koşullanma, bir davranışın sonucunda alınan geri bildirimle (ödül veya ceza) o davranışın tekrarlanma olasılığının değiştiği bir öğrenme türüdür. Bir davranışı güçlendirmek veya azaltmak için “pekiştirme” veya “cezalandırma”ya odaklanır. Edimsel Koşullandırma B.F. Skinner tarafından geliştirilmiştir.

Erik Erikson’un psikososyal gelişim kuramında “kimlik karmaşası” (identity confusion veya role confusion) ergenlik döneminde ortaya çıkar. Bu dönem, Erikson’un sekiz aşamalı gelişim kuramında beşinci aşamadır ve yaklaşık olarak 12-18 yaşlar arasını kapsar. Bu aşamanın temel görevi, kimlik kazanmaktır. Ergenler, kim olduklarını ve toplumda nasıl bir rol oynayacaklarını keşfetmeye çalışırken kimlik karmaşası yaşayabilirler.

Erik Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Nedir?

Erik Erikson, bireylerin yaşamları boyunca belirli psikososyal krizlerle karşılaştığını ve bu krizlerin başarılı bir şekilde çözülmesinin sağlıklı bir kişilik gelişimi için kritik olduğunu öne sürmüştür. Erikson’un kuramı, her biri belirli bir yaş aralığını ve belirli bir psikososyal kriz veya çatışmayı içeren sekiz aşamadan oluşur.

Erikson’un Psikososyal Gelişim Aşamaları:

1. Güvene Karşı Güvensizlik (Trust vs. Mistrust)
   • Yaş Aralığı: 0-1 yaş
   • Özellikleri: Bu aşamada, bebekler bakım verenlerine güvenmeyi öğrenirler. Güvenli bir bağlanma, bebeğin dünyaya güven duymasını sağlar. Eğer bu ihtiyaçlar karşılanmazsa, güvensizlik gelişir.
2. Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç (Autonomy vs. Shame and Doubt)
   • Yaş Aralığı: 1-3 yaş
   • Özellikleri: Çocuklar, kendi başlarına yapabileceklerini keşfederler. Bağımsızlık duygusu gelişirse, özgüven artar. Aksi takdirde, kuşku ve utanç duyguları oluşabilir.
3. Girişimciliğe Karşı Suçluluk (Initiative vs. Guilt)
   • Yaş Aralığı: 3-6 yaş
   • Özellikleri: Çocuklar, kendi hedeflerini belirleyip bu hedeflere ulaşma çabası içindedir. Desteklenirse girişimcilik duygusu gelişir, aksi halde suçluluk duygusu oluşabilir.
4. Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu (Industry vs. Inferiority)
   • Yaş Aralığı: 6-12 yaş
   • Özellikleri: Çocuklar, yeteneklerini ve becerilerini geliştirmeye çalışırlar. Başarı ve yetenek duygusu kazanılırsa kendine güven artar, aksi takdirde aşağılık duygusu gelişir.
5. Kimliğe Karşı Kimlik Karmaşası (Identity vs. Role Confusion)
   • Yaş Aralığı: 12-18 yaş
   • Özellikleri: Ergenler, kim olduklarını ve toplumda nasıl bir rol oynayacaklarını keşfetmeye çalışırlar. Başarılı bir kimlik gelişimi, sağlıklı bir benlik duygusu yaratır. Kimlik karmaşası, bireyin kimlik ve yönelim belirsizliği yaşamasına neden olabilir.
6. Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık (Intimacy vs. Isolation)
   • Yaş Aralığı: 18-40 yaş
   • Özellikleri: Genç yetişkinler, derin ve anlamlı ilişkiler kurmaya çalışırlar. Yakınlık kurabilirlerse sağlıklı ilişkiler gelişir, aksi halde yalnızlık ve yalıtılmışlık duygusu oluşur.
7. Üretkenliğe Karşı Durgunluk (Generativity vs. Stagnation)
   • Yaş Aralığı: 40-65 yaş
   • Özellikleri: Orta yaşlı bireyler, topluma katkıda bulunma ve gelecek nesiller için bir şeyler yapma çabasındadır. Üretkenlik duygusu gelişirse, birey kendini faydalı hisseder. Aksi halde, durgunluk ve anlamsızlık duygusu oluşabilir.
8. Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (Integrity vs. Despair)
   • Yaş Aralığı: 65 yaş ve üzeri
   • Özellikleri: Yaşlı bireyler, yaşamlarını değerlendirir ve hayatlarının anlamını sorgularlar. Geçmişteki başarılar ve anlamlı yaşam, benlik bütünlüğü duygusu yaratır. Aksi takdirde, pişmanlık ve umutsuzluk duyguları yaşanabilir.

Kimlik Karmaşası ve Ergenlik Dönemi

Erikson’a göre, ergenlik dönemi kimlik oluşumunun kritik bir aşamasıdır. Ergenler, kendi değerlerini, inançlarını ve hedeflerini keşfederek kimliklerini şekillendirirler. Bu süreçte, kimlik karmaşası yaşayabilirler, bu da bireyin gelecekteki rolleri ve yaşam yönelimleri hakkında belirsizlik hissetmesine neden olabilir. Başarılı bir kimlik gelişimi, bireyin kendini tanıması ve toplumda kendine uygun bir yer bulmasıyla sonuçlanır.

Anima Animus yazı serimizi okudun mu? Okumadıysan çok tavsiye ederim. Linkini buraya bırakıyorum.

Freud’un teorisine göre kişilik, id, ego ve süperego olmak üzere üç yapıdan oluşur. “Kolektif bilinç” Carl Jung’un analitik psikoloji teorisine ait bir kavramdır.

Örtük hafıza, bilinçdışı ve otomatik olarak gerçekleşen hafıza işlemlerini ifade eder, örneğin bisiklet sürmek gibi.

“Olumlu pekiştirme” (positive reinforcement), bir davranışın ardından gelen ve o davranışın gelecekte tekrar etme olasılığını artıran olumlu yaklaşıma verilen isimdir. Bu, bir ödül veya olumlu bir sonuç ile bir davranışın pekiştirilmesini ifade eder. Olumlu pekiştirme, davranışçı psikolojide önemli bir kavramdır ve B.F. Skinner tarafından detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Olumlu pekiştirme, genellikle dört farklı biçimde görülebilir:

1. Somut Pekiştiriciler: Maddi ödüller, örneğin, bir çocuk ödevini bitirdiğinde ona bir şeker vermek.
2. Sosyal Pekiştiriciler: Sözlü övgüler veya onay, örneğin, bir öğrenciyi başarılı bir sunum yaptığı için alkışlamak.
3. Etkinlik Pekiştiricileri: Hoş bir aktiviteye katılma izni, örneğin, bir çocuk odasını temizlediğinde onu oyun oynaması için dışarıya göndermek.
4. Sembolik Pekiştiriciler: Değiştirilebilir ödüller, örneğin, bir çalışanın iyi bir iş çıkardığında aldığı puanları daha sonra hediyelerle değiştirmesi.

Özetle:

• Olumlu pekiştirme, bir davranışın ardından gelen ve o davranışın gelecekte tekrar etme olasılığını artıran olumlu bir sonuçtur.
• Bu, bir ödül veya olumlu bir sonuç ile bir davranışın pekiştirilmesini ifade eder.

Olumlu düşünmeyi öğrenmek için yardımcı olmamızı ister misin? Bununla ilgili yazımızı okumanı çok tavsiye ederim. Linkini buraya bırakıyorum.

Yüksek benlik saygısı, genellikle bireylerin kendilerini iyi hissetmelerine ve pozitif bir ruh hali içinde olmalarına yol açar. Düşük benlik saygısı ise depresyon ve stresle ilişkilendirilebilir.

Bilişsel çarpıtma, bir kişinin gerçeklik algısını bozarak mantıksız ve olumsuz düşüncelere yol açan düşünce hatalarıdır. Bu çarpıtmalar, genellikle otomatik düşünceler olarak ortaya çıkar ve kişinin duygularını, davranışlarını ve ruh halini olumsuz yönde etkileyebilir. Bilişsel çarpıtmalar, psikolog Aaron T. Beck tarafından tanımlanmış ve bilişsel terapi alanında önemli bir rol oynamaktadır.

Bilişsel çarpıtmalar, çeşitli biçimlerde olabilir, örneğin:

1. Aşırı Genelleme: Bir olayın sonuçlarını, genelde olanların hepsine uygulamak. Örneğin, “Bir sınavdan kaldım, bu yüzden her zaman başarısız olacağım.”
2. Kişiselleştirme: Olumsuz olayların sorumluluğunu gereksiz yere üstlenmek. Örneğin, “Arkadaşım bugün mutsuz, bu kesinlikle benim suçum.”
3. Felaketleştirme: Bir durumu olduğundan çok daha kötü olarak görmek. Örneğin, “Eğer hata yaparsam, her şey mahvolur.”
4. Olumluyu Azaltma: Olumlu deneyim veya başarıları değersizleştirme. Örneğin, “Evet, iyi bir not aldım, ama bu sadece şanstı.”
5. Zihin Okuma: Başkalarının ne düşündüğünü bildiğini varsaymak. Örneğin, “O, benim aptal olduğumu düşünüyor.”

Bilişsel çarpıtmalar, çoğu zaman depresyon, anksiyete ve düşük özgüven gibi duygusal sorunlara katkıda bulunabilir. Bilişsel terapi, bu çarpıtmaların farkına vararak, daha dengeli ve mantıklı düşünceleri teşvik etmeye çalışır.

Özetle:

• Bilişsel çarpıtma, mantıksız ve olumsuz düşüncelere yol açan düşünce hatalarıdır.
• Bu çarpıtmalar, depresyon ve anksiyete gibi sorunlara katkıda bulunabilir.

Bu arada… Otomatik Düşünceler‘le ilgili yazımızı okudunuz mu? Okumadıysanız linkini buraya bırakıyorum…

Süperstitious beliefs, yani batıl inançlar, objektif kanıtlara dayanmaz ve genellikle mantık dışıdır. Bunlar, belirli olayların veya nesnelerin uğurlu ya da uğursuz olduğuna inanmayı içerir.

Farkındalık, bilinçli farkındalık pratiği aracılığıyla odaklanmayı ve dikkati artırmak için kullanılır. Aynı zamanda, stres ve kaygıyı azaltmada da etkili olabilir.

Bellek yanlılığı, insanların geçmiş olayları yanlı ve seçici bir şekilde hatırlama eğilimidir. Bu, kişinin inançlarına, duygularına ve beklentilerine dayanarak gerçekleşir.

Bellek yanlılığı, genellikle Elizabeth Loftus’un çalışmalarıyla ilişkilendirilir. Loftus, bellek ve özellikle yanlış bilgi etkisi konularında öncü araştırmalar yapmış bir psikologdur. Onun araştırmaları, insanların belleklerinin kolayca değiştirilebileceğini ve bu değişikliklerin hatırlama sırasında yanlılığa yol açabileceğini göstermiştir. Loftus’un çalışmaları, bellek yanlılıklarının hem hukuk sisteminde hem de günlük hayatta önemli etkileri olabileceğini ortaya koymuştur.

Elizabeth Loftus’un TED konuşmasını buradan izleyebilirsin.

Sosyal karşılaştırma teorisi, insanların kendi yeteneklerini, başarılarını ve durumlarını başkalarıyla karşılaştırarak değerlendirdiğini belirtir.

Yanlılık, bir düşünce veya duruma karşı objektif olmayan, aşırı veya dengesiz bir tutum sergilemeyi ifade eder. Bu, insanların karar verme süreçlerini olumsuz etkileyebilir.