Psikoloji Bilgini Test Et – Psikoloji Bilgi Testi

Albert Bandura'nın sosyal öğrenme teorisi, bireylerin başkalarını gözlemleyerek ve onların davranışlarını model alarak yeni davranışlar öğrenebileceğini öne sürer.

Stres, eğer uygun şekilde yönetilirse, olumlu bir motivasyon kaynağı olabilir. Ancak uzun süreli veya aşırı stres, fiziksel ve mental sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.

Zihinsel modeller, insanların dünyayı anlamak ve problem çözmek için kullandıkları içsel düşünce şablonlarıdır. Bu modeller, bireyin bilgi işleme ve karar verme süreçlerinde önemli bir rol oynar.

Hatalı ilk izlenim, bir kişinin belirgin bir özelliğinin, onun diğer özellikleri hakkında da olumlu veya olumsuz bir değerlendirme yapmamıza neden olmasıdır.

Sapir-Whorf hipotezi, dilin düşünce süreçlerini ve algıyı şekillendirdiğini öne süren bir teoridir. Bu, dilbilimsel görecelik olarak da bilinir. İnsan düşüncesinin yerel dillerden çok yoğun bir şekilde etkilendiğini göstermektir. Bir insanın kendi dilinde belirli bir düşünce yapısı oluşmuştur ve bu insan başka bir insanın dilini hiçbir zaman tam anlamıyla anlayamaz. Sapir-Whorf hipotezi adını dilbilimci olan Benjamin Lee Whorf ve Edward Sapir 'den almıştır. Tezlerinde Sapir ve Whorf, kişinin konuştuğu dilin, onun düşüncelerinin yolunu belirlediğini öne sürmüştür. Bunun yanı sıra çevrenin algısı da yine dilin yapısını etkileyen faktörler arasındadır.

Klasik koşullanma, bir uyarıcı ile doğal bir refleks arasında bir bağlantı kurulmasını içerir. İvan Pavlov'un köpekleri üzerinde yaptığı deneyler bu tür koşullanmayı açıklar.

Cevabı Sigmund Freud olarak vermiş olabilirsin... Ama doğru cevap Wilhelm Wundt... Wilhelm, Freud'dan yaklaşık 60 sene önce yaşamış ve 1879'da Leipzig Üniversitesi'nde ilk psikoloji laboratuvarını kurarak psikolojiyi bir bilim dalı olarak tanımlamıştır. Bu nedenle psikolojinin kurucusu olarak kabul edilir.

Bu arada... Diğer yazılarımıza göz attın mı?

Eğer henüz okumadıysan tükenmişlik sendromu ile nasıl başa çıkabileceğini anlatan yazımızı çok tavsiye ederim. Linkini buraya bırakıyorum.

Küçük dünyalar teorisi, sosyal ağlarda herhangi iki kişinin ortalama altı adımda birbirine bağlanabileceğini öne sürer. Bu, “altı derecelik ayrım” (six degrees of separation) olarak da bilinir.

"Bilişsel Uyumsuzluk" (Cognitive Dissonance) teorisi, sosyal psikolog Leon Festinger tarafından 1957 yılında geliştirilmiştir. Bu teori, bireylerin tutumları, inançları ve davranışları arasında uyumsuzluk olduğunda yaşadıkları psikolojik rahatsızlığı açıklamaya çalışır.

Bilişsel Uyumsuzluk Teorisi Nedir?

Bilişsel uyumsuzluk, bir bireyin iki veya daha fazla çelişkili düşünce, inanç veya tutuma sahip olduğunda ortaya çıkan rahatsızlık veya stres durumudur. Bu rahatsızlık, kişinin bu uyumsuzluğu azaltmak için düşüncelerini, inançlarını veya davranışlarını değiştirmesine yol açabilir.

Temel İlkeler ve Örnekler

1. Uyumsuzluk ve Rahatsızlık:
   • Uyumsuzluk, kişinin sahip olduğu bilgilerin birbirine uymadığı durumlarda ortaya çıkar. Bu uyumsuzluk, rahatsızlık ve stres yaratır.
   • Örnek: Bir kişinin sigara içmenin sağlığa zararlı olduğunu bilmesi (inanç) ama yine de sigara içmeye devam etmesi (davranış).
2. Uyumsuzluğu Azaltma Stratejileri:
   • Bilişsel uyumsuzluğu azaltmak için insanlar çeşitli stratejiler kullanırlar:
     • Davranış Değişikliği: Uyumsuzluğa neden olan davranışı değiştirmek.
       • Örnek: Sigara içen kişi, sigarayı bırakmaya karar verir.
     • Bilişsel Değişiklik: İnançları veya düşünceleri değiştirmek.
       • Örnek: Sigara içen kişi, "Ara sıra içmek o kadar da zararlı değildir" şeklinde bir inanç geliştirir.
     • Yeni Bilişler Ekleme: Uyumsuzluğu azaltacak yeni düşünceler veya bilgiler eklemek.
       • Örnek: Sigara içen kişi, stresin sağlığa daha zararlı olduğunu ve sigara içmenin stresini azalttığını düşünerek uyumsuzluğu azaltır.
3. Öz-Rasyonalizasyon:
   • Bireyler, uyumsuzluk durumlarında kendi davranışlarını haklı çıkarmak için rasyonalizasyon yaparlar.
   • Örnek: "Hayatta bir kere yaşıyoruz, biraz keyif almak lazım" gibi düşünceler geliştirerek sigara içmeyi sürdürmek.

Festinger'in Ünlü Çalışmaları

Leon Festinger, bilişsel uyumsuzluk teorisini çeşitli deneylerle test etmiştir. En ünlü çalışmalardan biri, 1959 yılında Carlsmith ile birlikte yaptığı "zor görev" deneyidir:

1. Deney Tasarımı:
   • Katılımcılar, sıkıcı ve tekrarlayıcı bir görev yaparlar.
   • Görevin ardından, bazı katılımcılara bu görevin eğlenceli olduğunu söylemeleri için para ödenir (ya düşük bir miktar ya da yüksek bir miktar).
2. Sonuçlar:
   • Görevin eğlenceli olduğunu söylemeleri için düşük miktarda para alan katılımcılar, görevi gerçekten eğlenceli bulduklarını ifade etmişlerdir.
   • Yüksek miktarda para alan katılımcılar ise, paranın etkisiyle söylediklerini düşündükleri için görevi eğlenceli bulmamışlardır.
3. Açıklama:
   • Düşük miktarda para alan katılımcılar, para için yalan söyledikleri düşüncesiyle uyumsuzluk yaşamışlardır. Bu uyumsuzluğu azaltmak için gerçekten görevi eğlenceli bulduklarını düşünerek bilişsel uyumsuzluğu azaltmışlardır.
   • Yüksek miktarda para alan katılımcılar ise, paranın yeterli bir motivasyon olduğunu düşünmüşler ve uyumsuzluk yaşamamışlardır.

Bilişsel Uyumsuzluğun Önemi

Bilişsel uyumsuzluk teorisi, insanların tutumlarını ve davranışlarını nasıl uyumlu hale getirdiklerini anlamada önemli bir çerçeve sunar. Bu teori, psikoloji, sosyal psikoloji ve hatta pazarlama gibi alanlarda geniş çapta uygulanmış ve insanların karar verme süreçlerini ve davranışlarını anlamada kritik bir rol oynamıştır.

Alan Baddeley, çalışma hafızası modelini geliştirmiş ve bu alanda önemli katkılarda bulunmuştur.

Sosyal kolaylaştırma, bir kişinin performansının başkalarının varlığında artma eğilimidir. Bu, genellikle kişi iyi bildiği veya ustalaştığı bir konuda olduğunda geçerlidir. Bu kavramın kökeni, Triplett'in 1898 yılında yaptığı ve sosyal psikoloji tarihinin ilk deneyi olarak kabul edilen bir çalışmaya dayanmaktadır

Lateralizasyon, beynin farklı işlevler için farklı taraflarının baskın olma eğilimini ifade eder. Bu, genellikle kişinin baskın el tercihi gibi davranışlarda ortaya çıkar.

Bilişsel çarpıtmalar, gerçeklikten sapma gösteren ve genellikle olumsuz düşünce kalıplarını ifade eder.

Stanley Milgram'ın ünlü deneyi, itaat ve otoriteye boyun eğme konularını araştıran bir sosyal psikoloji deneyidir. Milgram, insanların otorite figürlerinin emirlerine karşı nasıl davrandıklarını ve bu emirlerin etik veya moral sınırlarını nasıl aştıklarını anlamak için bu deneyi tasarlamıştır.

Deneyin Ana Teması

Deneyin ana teması, bireylerin otoriteye ne ölçüde itaat edeceklerini ve bu itaatin ne kadar ileri gidebileceğini araştırmaktır. Milgram, insanların kendi ahlaki değerlerine ters düşse bile, otorite figürlerinin emirlerine ne kadar sadık kalacaklarını görmek istemiştir.

Deneyin Tasarımı ve Süreci

1. Katılımcılar: Deney için 40 erkek gönüllü (20-50 yaş arası) seçildi. Katılımcılara, deneyin hafıza ve öğrenme üzerine olduğu söylenmişti.
2. Roller: Deneyde iki ana rol vardı: "Öğretmen" ve "Öğrenci". Katılımcılar (öğretmenler), her seferinde sahte bir kura sonucu "öğretmen" olarak seçildiler. "Öğrenci" rolünü ise aslında bir aktör oynuyordu.
3. Deney Yeri: Katılımcılar ve öğrenci, farklı odalara yerleştirildi. Öğretmen, öğrenciye kelime çiftlerini öğretmekle görevlendirildi.
4. Elektrik Şoku: Öğrenci yanlış cevap verdiğinde, öğretmen ona artan voltajlarda elektrik şoku vermeliydi. Elektrik şoku makinesi 15 volttan 450 volta kadar yükselen 30 seviyede düzenlenmişti. Gerçekte elektrik şoku verilmediği halde, öğrenci şok aldığını taklit ederek acı çığlıkları atıyor ve bazen sessiz kalıyordu.
5. Deneyin İlerleyişi: Deneyin başında öğretmenlere küçük bir deneme şoku verildi (gerçek şok), böylece şokların acı verici olduğunu anlasınlar. Öğretmenler, öğrenci yanlış cevap verdikçe şokların seviyesini artırmak zorundaydı. Öğretmenler genellikle endişelense de, otorite figürü olan deneyci, onlara devam etmeleri için baskı yapıyordu.
6. İtaat: Deneyin kilit noktası, öğretmenlerin deneyciye (otorite figürü) itaat edip etmeyecekleriydi. Deneyci, öğretmenlere "Lütfen devam edin", "Deney için devam etmeniz gerekiyor", "Başka seçeneğiniz yok, devam etmelisiniz" gibi talimatlar veriyordu.

Deneyin Sonuçları

• İtaat Oranı: Deneye katılanların büyük bir çoğunluğu (yaklaşık %65'i), deneyci tarafından verilen talimatlara uyarak, en yüksek şok seviyesi olan 450 volta kadar gitmişlerdir. Katılımcılar, öğrencinin acı çektiğini bildikleri halde, otorite figürünün emirlerine uymaya devam etmişlerdir.
• Ahlaki Çatışma: Katılımcılar, görevleri sırasında büyük bir duygusal stres yaşamışlardır. Birçoğu terlemiş, titremiş ve bazıları ağlamıştır. Ancak, deneycinin otoritesi altında kalarak, görevlerini tamamlamaya çalışmışlardır.

Deneyin Etik Tartışmaları

Milgram'ın deneyi, etik açıdan büyük tartışmalara neden olmuştur. Katılımcıların büyük stres altına girmesi ve ahlaki açıdan zor durumda bırakılması, psikolojik zarar verme riski taşıdığı için eleştirilmiştir. Ancak, bu deneyin sonuçları, otoriteye itaat ve insan davranışının sınırları hakkında önemli bilgiler sağlamıştır.

Deneyin Etkisi

Milgram'ın çalışması, sosyal psikoloji alanında büyük yankı uyandırmış ve birçok benzer araştırmanın yapılmasına öncülük etmiştir. Otoriteye itaatin sınırlarını ve insan davranışının karmaşıklığını anlamamıza yardımcı olmuştur.

Sigmund Freud, psikanalizin kurucusu olarak, insan zihninin işleyişini ve bilinçaltı süreçleri anlamaya yönelik teoriler geliştirmiştir. Bu teorilerin bir parçası olarak, bireylerin bilinçdışındaki çatışmaları yönetmek için kullandıkları savunma mekanizmalarını tanımlamıştır. Savunma mekanizmaları, ego'nun, id'in ilkel dürtüleri ile süperegonun katı ahlaki standartları arasındaki çatışmaları yönetmesine yardımcı olan stratejilerdir. Bu mekanizmalar, genellikle bilinçdışı olarak işler ve bireyin anksiyete ile başa çıkmasına yardımcı olur.

Yer Değiştirme (Displacement)

Yer değiştirme, bireyin bir duygu veya dürtüyü, asıl hedefine yöneltemediğinde, bu duyguyu daha az tehdit edici bir hedefe yönlendirmesidir. Bu mekanizma, bireyin anksiyetesini azaltmak için duygusal enerjiyi güvenli bir şekilde boşaltmasını sağlar.

Örnek:

• Bir iş yerinde patronuna kızan bir çalışan, bu öfkesini patronuna ifade edemez, bu yüzden eve geldiğinde çocuğuna veya eşine bağırarak bu duygusunu boşaltır.
• Bir öğrenci, öğretmenine duyduğu öfkeyi, arkadaşına veya ailesine yansıtarak ifade eder.

Freud’un Savunduğu Diğer Savunma Mekanizmaları

1. Bastırma (Repression):
   • Kişinin rahatsız edici düşünce, duygu veya anıları bilinçdışına itmesi ve unutmaya çalışmasıdır. Bu mekanizma, anksiyetenin azaltılmasına yardımcı olur.
   • Örnek: Travmatik bir olay yaşayan bir birey, olayı hatırlamamaya çalışır.
2. İnkar (Denial):
   • Gerçekliği kabul etmeme veya farkına varmama durumudur. Kişi, rahatsız edici bir gerçeği yok sayar.
   • Örnek: Bir hastanın ciddi bir hastalığı olduğunu öğrendikten sonra bu durumu kabul etmemesi.
3. Yansıtma (Projection):
   • Kişinin kendi kabul edilemez düşünce veya duygularını başka birine atfetmesidir.
   • Örnek: Kendi sadakatsizlik düşüncelerini eşinin kendisine sadakatsiz olduğunu düşünerek ifade eden bir birey.
4. Gerileme (Regression):
   • Kişinin stres veya anksiyete ile başa çıkmak için daha önceki gelişimsel bir aşamaya geri dönmesidir.
   • Örnek: Yetişkin bir bireyin, zor bir durumla karşılaştığında çocukça davranışlar sergilemesi.
5. Yüceltme (Sublimation):
   • Kabul edilemez dürtülerin, sosyal olarak kabul edilebilir aktivitelerle ifade edilmesidir.
   • Örnek: Saldırganlık dürtülerini spor yaparak ifade eden bir birey.
6. Rasyonalizasyon (Rationalization):
   • Kişinin, rahatsız edici düşünce veya davranışlarını mantıklı ve kabul edilebilir açıklamalarla savunmasıdır.
   • Örnek: Bir sınavda başarısız olan öğrencinin, sınavın çok zor olduğunu söyleyerek başarısızlığını açıklaması.
7. Karşıt Tepki Geliştirme (Reaction Formation):
   • Kişinin, kabul edilemez dürtü veya düşüncelerinin tam tersini benimsemesidir.
   • Örnek: Birine duyduğu nefret duygusunu, aşırı sevgi gösterileriyle gizlemeye çalışan bir birey.

Savunma mekanizmaları, bireyin günlük yaşamda karşılaştığı stres ve anksiyeteyle başa çıkmasına yardımcı olan önemli psikolojik süreçlerdir. Ancak, bu mekanizmaların aşırı veya sürekli kullanımı, bireyin duygusal ve psikolojik sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.

Anima Animus yazı serimizi okudun mu? Okumadıysan çok tavsiye ederim. Linkini buraya bırakıyorum.

Erik Erikson'un psikososyal gelişim kuramında "kimlik karmaşası" (identity confusion veya role confusion) ergenlik döneminde ortaya çıkar. Bu dönem, Erikson'un sekiz aşamalı gelişim kuramında beşinci aşamadır ve yaklaşık olarak 12-18 yaşlar arasını kapsar. Bu aşamanın temel görevi, kimlik kazanmaktır. Ergenler, kim olduklarını ve toplumda nasıl bir rol oynayacaklarını keşfetmeye çalışırken kimlik karmaşası yaşayabilirler.

Erik Erikson'un Psikososyal Gelişim Kuramı Nedir?

Erik Erikson, bireylerin yaşamları boyunca belirli psikososyal krizlerle karşılaştığını ve bu krizlerin başarılı bir şekilde çözülmesinin sağlıklı bir kişilik gelişimi için kritik olduğunu öne sürmüştür. Erikson'un kuramı, her biri belirli bir yaş aralığını ve belirli bir psikososyal kriz veya çatışmayı içeren sekiz aşamadan oluşur.

Erikson'un Psikososyal Gelişim Aşamaları:

1. Güvene Karşı Güvensizlik (Trust vs. Mistrust)
   • Yaş Aralığı: 0-1 yaş
   • Özellikleri: Bu aşamada, bebekler bakım verenlerine güvenmeyi öğrenirler. Güvenli bir bağlanma, bebeğin dünyaya güven duymasını sağlar. Eğer bu ihtiyaçlar karşılanmazsa, güvensizlik gelişir.
2. Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç (Autonomy vs. Shame and Doubt)
   • Yaş Aralığı: 1-3 yaş
   • Özellikleri: Çocuklar, kendi başlarına yapabileceklerini keşfederler. Bağımsızlık duygusu gelişirse, özgüven artar. Aksi takdirde, kuşku ve utanç duyguları oluşabilir.
3. Girişimciliğe Karşı Suçluluk (Initiative vs. Guilt)
   • Yaş Aralığı: 3-6 yaş
   • Özellikleri: Çocuklar, kendi hedeflerini belirleyip bu hedeflere ulaşma çabası içindedir. Desteklenirse girişimcilik duygusu gelişir, aksi halde suçluluk duygusu oluşabilir.
4. Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu (Industry vs. Inferiority)
   • Yaş Aralığı: 6-12 yaş
   • Özellikleri: Çocuklar, yeteneklerini ve becerilerini geliştirmeye çalışırlar. Başarı ve yetenek duygusu kazanılırsa kendine güven artar, aksi takdirde aşağılık duygusu gelişir.
5. Kimliğe Karşı Kimlik Karmaşası (Identity vs. Role Confusion)
   • Yaş Aralığı: 12-18 yaş
   • Özellikleri: Ergenler, kim olduklarını ve toplumda nasıl bir rol oynayacaklarını keşfetmeye çalışırlar. Başarılı bir kimlik gelişimi, sağlıklı bir benlik duygusu yaratır. Kimlik karmaşası, bireyin kimlik ve yönelim belirsizliği yaşamasına neden olabilir.
6. Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık (Intimacy vs. Isolation)
   • Yaş Aralığı: 18-40 yaş
   • Özellikleri: Genç yetişkinler, derin ve anlamlı ilişkiler kurmaya çalışırlar. Yakınlık kurabilirlerse sağlıklı ilişkiler gelişir, aksi halde yalnızlık ve yalıtılmışlık duygusu oluşur.
7. Üretkenliğe Karşı Durgunluk (Generativity vs. Stagnation)
   • Yaş Aralığı: 40-65 yaş
   • Özellikleri: Orta yaşlı bireyler, topluma katkıda bulunma ve gelecek nesiller için bir şeyler yapma çabasındadır. Üretkenlik duygusu gelişirse, birey kendini faydalı hisseder. Aksi halde, durgunluk ve anlamsızlık duygusu oluşabilir.
8. Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (Integrity vs. Despair)
   • Yaş Aralığı: 65 yaş ve üzeri
   • Özellikleri: Yaşlı bireyler, yaşamlarını değerlendirir ve hayatlarının anlamını sorgularlar. Geçmişteki başarılar ve anlamlı yaşam, benlik bütünlüğü duygusu yaratır. Aksi takdirde, pişmanlık ve umutsuzluk duyguları yaşanabilir.

Kimlik Karmaşası ve Ergenlik Dönemi

Erikson'a göre, ergenlik dönemi kimlik oluşumunun kritik bir aşamasıdır. Ergenler, kendi değerlerini, inançlarını ve hedeflerini keşfederek kimliklerini şekillendirirler. Bu süreçte, kimlik karmaşası yaşayabilirler, bu da bireyin gelecekteki rolleri ve yaşam yönelimleri hakkında belirsizlik hissetmesine neden olabilir. Başarılı bir kimlik gelişimi, bireyin kendini tanıması ve toplumda kendine uygun bir yer bulmasıyla sonuçlanır.

Anima Animus yazı serimizi okudun mu? Okumadıysan çok tavsiye ederim. Linkini buraya bırakıyorum.

Bağlanma teorisi, çocukların ebeveynlerine veya bakım veren kişilere duygusal olarak nasıl bağlandığını ve bunun ilerideki sosyal ilişkilerini nasıl etkilediğini açıklar. Bağlanma teorisi John Bowlby ve Mary Ainsworth'un ortak çalışmasıdır.